5 veelgestelde vragen over SNOMED CT
Augustus 2019
De term SNOMED CT komt vaak voorbij wanneer het gaat over eenheid van taal. Het medische terminologiestelsel is een vereiste voor de zibs en daarmee voor programma’s als VIPP. Het gevoel dat we ‘er iets mee moeten’ wordt hierdoor steeds sterker. Veel ziekenhuizen maken er bovendien al gebruik van via de Diagnosethesaurus. Pim Volkert, coördinator terminologie bij Nictiz, het Nederlandse release center van SNOMED, beantwoordt enkele veelgestelde vragen.
Is SNOMED een wettelijke verplichting?
‘Dat (nog) niet zozeer, maar je hebt SNOMED hoogstwaarschijnlijk wel nodig om aan toekomstige wetgeving te kunnen voldoen. Er lopen momenteel diverse initiatieven rond eenheid van taal, een thema dat bij minister Bruins hoog op de agenda staat.
Een van deze initiatieven is het VIPP-programma voor “informatie-uitwisseling tussen patiënt en professional”. Dus tussen de patiënt en het ziekenhuis, maar bijvoorbeeld ook tussen de patiënt en de huisarts en ook tussen de huisarts en het ziekenhuis.
Ik verwacht dat er binnen enkele jaren een wettelijke verplichting zal zijn om bij informatie-uitwisseling gebruik te maken van standaarden. Vaak betreft dat een combinatie van verschillende zorginformatiebouwstenen (zibs). In deze bouwstenen wordt veel gebruikgemaakt van SNOMED. Dit kan bijvoorbeeld een lijst met mate van ernst zijn of een lijst met anatomische termen.
Voor de bouwstenen Probleem en Verrichting zorgt het werken met de Diagnosethesaurus en Verrichtingenthesaurus ervoor dat ze automatisch van SNOMED worden voorzien. Zo laat SNOMED allerlei initiatieven met elkaar praten. Eenheid van taal noemen we dat.’
Moeten ziekenhuizen, huisartsen en andere zorgaanbieders over op een nieuwe manier van registreren?
‘Nee, huisartsen blijven registreren op de manier die zij gewend zijn. Net als de medisch specialisten blijven zij hun eigen vaktermen gebruiken. Alleen zullen hun registratietabellen worden gemapt op SNOMED. De eerste stappen hiervoor zijn al gezet. Dit maakt de vulling van persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO’s) veel efficiënter en beter. Om die reden zijn we ook patiëntvriendelijke termen aan SNOMED aan het toevoegen.
Voor ziekenhuizen geldt dat als zij gebruikmaken van de Diagnose- en Verrichtingenthesaurus, SNOMED automatisch gedekt is voor diagnosen en verrichtingen. De termen in de thesauri leiden af naar het internationale stelsel, dus hoeft de arts enkel de diagnose dan wel verrichting te registreren in het epd. Nictiz heeft deze afleidingen geautoriseerd.
Maar eigenlijk moet je niet vanuit verplichtingen denken. Je zou zelf op deze manier met je data aan de slag moeten willen. Op meerdere vlakken is het namelijk een verrijking. Zo brengt het voor wetenschappelijk onderzoek grote voordelen met zich mee op het gebied van medische inhoud én uitwisseling en vastlegging van de gegevens. Als arts kun je bovendien voor je eigen overzicht of onderzoek veel exacter een set gegevens oproepen.’
Kan ik gebruikmaken van SNOMED als mijn ziekenhuis niet registreert op basis van de Diagnose- en Verrichtingenthesaurus?
‘Ja, je kunt op verschillende manieren gebruikmaken van SNOMED. Het is hiërarchisch opgebouwd, waardoor je ook via een rechtstreekse benadering de juiste term kunt vinden. Je kunt bijvoorbeeld via kanker doorklikken naar longkanker en vervolgens naar verschillende soorten longkankers. Kijk zelf maar eens via www.snomedbrowser.nl wat er allemaal in zit. Om met die gelaagdheid te kunnen werken, is wel een aanpassing van het epd nodig.
Zelf raad ik aan om SNOMED (ook) via de thesauri te benaderen. SNOMED bevat ruim 340.000 termen en er zit veel meer in dan alleen diagnosen en verrichtingen. De Diagnose- en Verrichtingenthesaurus bevatten ongeveer 25.000 diagnosen c.q. 10.000 verrichtingen, die bovendien zijn onderverdeeld in zo’n 30 specialismen. Hierdoor vind je als arts veel eerder de juiste term.
Omdat de termen en afleidingen in de thesauri zijn afgestemd met de wetenschappelijke verenigingen, sluiten deze nauw aan bij de praktijk van de arts. De afleidingen naar ICD-10, DBC-diagnosetyperingen en ZA-codes zorgen er dus voor dat de zorgverlener zich kan focussen op de medisch-inhoudelijke verslaglegging. De andere codes komen via de thesauri in het administratieve gedeelte van het epd terecht.
Voorwaarde daarvoor is wel dat je de thesauri op de juiste manier gebruikt. In de praktijk zie ik bij de Diagnosethesaurus soms dat ziekenhuizen de financiële afleiding als uitgangspunt nemen en de arts van daaruit terugwerkt naar een zo goed mogelijk passende diagnose, eventueel aangevuld met vrije tekst. Dat gaat tegen de principes van eenheid van taal én de focus van de arts in. Richt je bij de registratie op de medische inhoud en de rest volgt als het goed is vanzelf. En zo niet, dan kun je een wijzigingsverzoek bij DHD indienen.’
Worden kwaliteitsregistraties waardevoller door met SNOMED te registreren?
‘Ja, ik neem wederom de kwaliteitsregistratie voor longkanker als voorbeeld. Stel dat een arts in het ene ziekenhuis een specifieke vorm van longkanker registreert en een arts in een ander ziekenhuis enkel “longkanker” vastlegt, dan is het door de hiërarchische opbouw van SNOMED duidelijk dat het beide om longkanker gaat. Hierdoor zijn de gegevens onderling uitwisselbaar; een van de basisvoorwaarden voor kwaliteitsregistraties. Dit mag voor een arts vanzelfsprekend lijken, maar voor computers is dat niet. Nu moeten er vaak medisch codeurs aan te pas komen om gegevens vergelijkbaar te maken.
De ontwikkelingen op dit gebied staan overigens nog in de kinderschoenen. Grofweg kun je drie fasen onderscheiden: overdracht van gegevens, hergebruik van gegevens en innovatie. Wij zitten nu nog vooral in fase 1. Naarmate SNOMED en de thesauri bij meer ziekenhuizen worden geïmplementeerd, verschuiven we naar fase 2, waarbij de gegevens onderling uit te wisselen zijn.
Het meest tot de verbeelding spreekt fase 3. Zo was ik begin dit jaar op een congres in de Verenigde Staten waar een leverancier een presentatie gaf waarbij een arts en patiënt met elkaar in gesprek waren. Live zag je op het ene scherm dat op basis van spraakherkenning het gesprek werd vastgelegd en op het andere scherm dat met behulp van kunstmatige intelligentie het patiëntendossier werd gevuld. Deze ontwikkelingen zijn dichterbij dan je denkt en worden mede mogelijk gemaakt door met SNOMED en de thesauri te werken.’
Kan ik SNOMED gratis gebruiken?
‘Ja. Nederland is een van de 39 lidstaten van SNOMED International. Dit betekent dat onder andere ziekenhuizen en epd-leveranciers gratis een licentie kunnen aanvragen via www.snomed.nl. Daarnaast kunnen ziekenhuizen die zijn aangesloten bij de NVZ of NFU de Diagnose- en Verrichtingenthesaurus zonder meerkosten implementeren in hun epd.’